Programma

Huiselijk geweld vindt weliswaar bijna altijd plaats in huis, maar heeft daar meestal niet zijn oorsprong. Er is immers veel bekend over maatschappelijke factoren die direct of indirect dat huiselijk geweld kunnen bevorderen dan wel kunnen voorkomen. Toch zijn beleid en interventies vrijwel zonder uitzondering gericht op wat er zich achter die voordeuren afspeelt, en schieten daarmee per definitie hun doel voorbij. In deze lezing ga ik onder andere in op de sociale ecologie van kindermishandeling, dat wil zeggen de verschillende elementen van de contexten waarin mishandeling plaatsvindt. Er vallen ook belangrijke lessen te leren uit het grote onderzoek dat we enkele jaren geleden deden naar geweld in de jeugdzorg. Te denken valt aan de ‘agency’ van kinderen en jongeren, de beschikbaarheid van sociale netwerken rondom gezinnen en een houding van hulpverleners die eerder wordt ingegeven door een ‘capability’-benadering van ouders (welke ondersteuningsbehoefte hebben ze, wat hebben ze nodig voor een goede opvoeding?) dan een forensische benadering.
De lezing is geïnspireerd op mijn recent verschenen boek Medemenselijk Opvoeden: samenlevingspedagogiek voor een hoopvolle en daadkrachtige generatie.

Tijdens de lezing ga ik in op de dilemma's waar een school voor staat als het gaat om onveiligheid van leerlingen/ studenten in de gezinssituatie en hoe daar als school op te reageren.

Welke signalen zie je als er sprake is van onveiligheid in de thuissituatie? Welke gedragingen zie je bij de leerling, de student? En als je signalen oppikt ga je daar dan iets mee doen of niet? Zo ja, wat hoort dan bij de school, bij hulpverlening? Wat en hoe reageer je richting leerling, student? Schakel je ouders in of juist niet? Hoe betrek je de collega's, het team? Volg je de meldcode van veiligheid thuis en ga je dan melden of brengt dit extra risico's op veiligheid met zich mee voor de leerling, student. de school, jezelf?
Wat kun je als school dragen aan verantwoordelijkheid en wat wil je dragen? Dillema's die ik probeer te schetsen aan de hand van concrete voorbeelden.

Jeannette Schasfoort werkt meer da 30 jaar in het mbo onderwijs als (ortho) pedagoog, hulpverlening aan jongeren. Daarnaast heeft ze een eigenpraktijk als supervisor en traumasensitief coach. Ze is netwerk lid en staf coördinator bij Het Verdwenen Zelf. Stichting het verdwenen Zelf houdt zich bezig met hulpverlening aan slachtoffers van dwingende controle/ coercive control.

Wat is de maatschappelijke positie en rol van de (basis)school en de leerkracht in relatie tot het probleem kindermishandeling. Zicht op de soms onmogelijke positie van de leerkracht helpt ons begrijpen dat - hoewel vrijwel alle kinderen van vier jaar en ouder die mishandeld worden op school zitten - nog geen 5% door het onderwijs bij Veilig Thuis gemeld wordt. Wat zijn de drempels daartoe en hoe worden die beleefd door leerkrachten en scholen.

Daartegenover staan mogelijkheden voor leerkrachten, scholen, en het omringende veld. Praktische suggesties voor leerkrachten worden gegeven maar vooral ook voor belangrijke actoren in het omringende veld, zoals bijvoorbeeld Veilig Thuis, zodat zij scholen kunnen ondersteunen die dingen te doen die een wereld van verschil kunnen maken voor kinderen die nu op welke wijze dan ook mishandeld worden. Belangrijk onderdeel daarvan zijn middelen die de stilte en signaleringsmoeite kunnen doorbreken en die de professionele moed die dat verlangt ondersteunen. Niemand kan dit alleen. We hebben elkaar nodig om de angst en de handelingsverlegenheid te doorbreken voor de kinderen die snakken naar een uitgestoken hand en een luisterend oor.

Hoewel traumabehandeling kan bijdragen aan herstel, is het voor een kind dat getraumatiseerd is door zijn opvoeders erg lastig om vertrouwen te hebben in zichzelf en in anderen. Dit is immers niet aangeleerd. Om dit vertrouwen alsnog te ontwikkelen, zijn nieuwe, positieve ervaringen binnen relaties met belangrijke anderen in de opvoedsituatie en op school nodig. In mijn boek 'Iedereen kan het verschil maken' ga ik nog een stap verder. Met twaalf interviews met volwassenen die opgroeiden met onder andere kindermishandeling, seksueel misbruik en huiselijk geweld, toon ik aan dat iedereen - van opvoeders en leerkrachten tot de buurvrouw, sporttrainer en oom of tante - de veerkracht van een kind kan versterken en zo een significant verschil kan maken in het leven van het kind.
Tijdens mijn lezing deel ik inspirerende verhalen van enkele geïnterviewden. Het boek is daarom niet alleen voor professionals, maar voor iedereen geschreven. Met meer kennis over trauma en veerkracht raken hopelijk minder kinderen getraumatiseerd en kunnen getraumatiseerde kinderen effectiever herstellen.